Shalom, gegroet.
In 1948, - na de schepping van de wereld -, werd in een kleine grot aan de voet van het Ararat-gebergte een kind geboren met de naam 'Abram' (later zou deze naam 'Abraham' worden). Bij zijn geboorte repten de dienaren van koning Nimrod (de zoon van Kush ; hij was van het geslacht van Cham, die de oude wereld veroverd had en veel van zijn broers had gedood) zich naar de koning om het nieuws te brengen dat er een zoon was geboren uit het geslacht van Sjeem, de "houders van de Geheimen", dat Nimrods koninkrijk zou vernietigen...
Zo begint het fascinerende verhaal van Abraham, de Hebreeër. Een opmerkelijk verhaal over een reis die meer dan 3800 jaar geleden begon. Het verhaal kent zijn vervolg met Isaak, de zoon van Abraham, en dan met Jakob en diens twaalf zonen, die de grondleggers zouden worden van een unieke natie. Niet alleen overleefden ze de hele wereldgeschiedenis (in tegenstelling tot onder andere de Sumeriërs, de Babyloniërs, de oude Egyptenaren en de Romeinen), maar ze waakten ook streng over de dynastie en de geheimen die er van generatie op generatie werden doorgegeven - tot op de dag van vandaag, het tijdperk van de oprichting van de staat Israël en de terugkeer van de Bijbel naar zijn oorspronkelijke betekenis als grondslag voor publiek debat over de hele wereld.
Wat zijn deze "geheimen?" Wat wou Abraham, dat zoveel anderen hem en zijn nakomelingen gingen navolgen in de vele generaties sinds zijn geboorte?
Om de antwoorden op deze vragen te begrijpen, wil ik teruggaan naar het begin om een inzicht te krijgen van het pad dat Abraham, de Hebreeër, volgde om de erkenning van de Schepper door de mensen van de wereld, die afgoden aanbaden, te doen toenemen.
Onze traditie vertelt dat Abraham voedsel gaf aan iedereen die hem thuis bezocht. Ja, dat was het wat hij deed - hij nodigde zijn gasten uit om bij hem aan tafel te komen. Abraham gaf echt voedsel, geen "voedsel om over na te denken" of filosofie. Als de gast dan zei dat hij Abraham wilde bedanken om diens vriendelijkheid, legde die hem uit dat hij de Schepper moest bedanken.
En wat als de gast dit niet wou ? Laten we bijvoorbeeld zeggen dat hij een atheïst was of een afgodenaanbidder. Dan zou Abraham een buitensporige betaling vragen voor het eten. En hij zou uitleggen dat de gast alles gratis kon krijgen, maar alleen als die de Schepper voor dit alles zou bedanken...
Zo overtuigde Abraham de andere mensen ervan dat de wereld een actieve Schepper heeft.
Het bovenstaande verhaal, dat uit de Midrasj komt, lijkt vreemd op het eerste gezicht. Abraham houdt zich niet bezig met filosofische discussies - in plaats daarvan deelt hij zijn voedsel om de mensen te doen luisteren naar het goede van de Schepper!? Is dat zijn hele methode ?
Is het zo simpel ?
Dit verhaal heeft een diepe betekenis.
Stel dat ik je met logische argumenten overtuig, in een puur filosofische discussie, dat er een God in de hemel is. Wat heb ik dan bereikt? Niets! Waarom ? Omdat zo'n bewijs alleen maar aantoont dat ik met wat mentale oefening een logische structuur kan opbouwen in mijn hersenen die overeenkomt met het begrip dat God bestaat.
Descartes bracht tal van bewijzen aan van het bestaan van God maar het enige dat dit bewijst is dat hij in staat was zichzelf te overtuigen...
Maar als ik iets eet, geeft mijn gestel aan dat ik een fysiek wezen ben. Ik heb een totaalervaring die me helpt te begrijpen dat mijn bestaan afhankelijk is van externe factoren. Door te eten laat ik zien dat mijn bestaan afhankelijk is van iets dat ik moet ontvangen van buitenaf. Dit plaatst me in de positie van een schepsel. En als ik geschapen ben, is het logisch dat er een Schepper moet zijn. En dat verklaart waarom Abraham zijn gasten te eten gaf.
Zo kunnen we zien dat iemand die weigert te eten iets gemeen heeft met een afvallige ... Zo iemand voelt zich een godheid en daarom kan hij weigeren om te eten...
Het verduidelijkt veel gebeurtenissen die door de geschiedenis heen plaatsvonden. Wanneer Jethro,- de priester van Midjan en de grootvader van Abrahams kinderen -, Mozes, -die naar Midjian is gevlucht -, uitnodigt om het brood met hem te delen (Exodus 2,20), komt dit voort uit de erkenning dat de link met God komt door te eten. Het helpt Mozes in zijn voorbereidingen op zijn latere ontmoetingen met de Kinderen van Israël. En in de volgende fase, nadat Mozes de Joden uit Egypte heeft gehaald, wanneer Jethro naar Mozes zijn vrouw en kinderen brengt en de Kinderen van Israël in de woestijn bezoekt, komen Aäron en alle oudsten van Israël brood eten... voor God (Exodus 17,12)! Opnieuw merken we dat voedsel een element is waardoor iemand een fundamentele en existentiële ervaring heeft - waaruit blijkt dat hij afhankelijk is van factoren buiten zichzelf !
Maar we blijven nog steeds zitten met de fundamentele vraag - in welke God geloof je?
Waarom is deze vraag belangrijk? Heel eenvoudig - vanaf de eerste dagen van de menselijke geschiedenis, toen Kaïn en Abel werden geboren, kwam die haat in de wereld. Wat was de reden? Een van de redenen die in de Joodse traditie wordt gegeven (de traditie van de "Houders van de Geheimen") is dat hun twist over religie ging. Ja, je hebt het goed gehoord. Elke broer zei: "Mijn god is rechtvaardiger en sterker dan de jouwe...". Klinkt dit als een goed argument om een ruzie te beginnen? Of klinkt dit vreemd? Klinkt het niet een beetje ver van onze wereld vandaag ? Alsof het meer iets is uit de oudheid? Als je er zo over denkt, wat kan je dan zeggen over het religieuze fanatisme van ISIS?
De aartsvader Abraham begon te spreken over God, een God die van zijn schepselen houdt, die de God is van al zijn schepselen, die de wereld heeft gemaakt en alles daarin liefheeft. Tegelijk sprak hij ook over de mystieke waarheid dat één van de drie redenen voor oorlog in de wereld het geloof is in God, maar het was dan nog niet bekend dat de lange geschiedenis van de mens een eindeloze strijd met zich zou brengen tussen het christendom en de islam of andere religies over zaken als waarheid en geloof. Toen was dit nog een geheim. Maar wanneer we thans terugkijken in de geschiedenis, kunnen we zien dat het juist dat is wat er gebeurd is. Daarom is het zo wezenlijk om te weten in welke God we geloven ! Staat Hij erop dat alle mensen in de wereld identiek zullen zijn ? Eist Hij dat iedereen die Hem afwijst op de meest gruwelijke manier zou worden gedood ?
Beslist niet !
En nu kunnen we het hebben over een ander geheim dat Abraham, de vader van de Israëlitische natie, meer dan 3800 jaar geleden onderwees. Er is maar één God in onze wereld. En dit brengt ons tot de conclusie dat er maar één geldige religie is in de wereld !
Wacht even, laat me daar even op ingaan.
Het betekent dat er geen aparte Goddelijke wetten bestaan voor verschillende groepen mensen in onze wereld. De Schepper van het Universum spreekt en handelt als de God van de hele mensheid en Hij neemt de verantwoordelijkheid op zich voor ieder volk. Dit merken we ook in de woorden van de profeten, zoals die in de Bijbel staan. En net zoals Abraham het op zich nam om alle mensen van zijn generatie te onderwijzen over deze ene unieke God en over het feit dat Hij van al zijn schepselen houdt, zo namen Abrahams kinderen de taak op zich om deze blijde boodschap aan de hele mensheid te brengen, door de hele geschiedenis heen.
We hebben het over een universeel pad dat geldt voor alle mensen.
Maar tegelijkertijd handhaaft deze religie de Joodse eigenheid door extra taken te geven die alleen voor de Joden bedoeld zijn als deel van hun activiteiten ten behoeve van de hele mensheid.
Wij zijn met andere woorden verplicht om de Zeven Mitsvot van de Bnei Noach in acht te nemen. Ook Abraham was een nakomeling van Noach. Hij werd geboren in de tiende generatie na Noach, zoals dat opgelijst is van vader op zoon in de Tora. Maar Abraham aanvaardde extra taken die niet vereist waren voor de andere volkeren in de wereld. En later, bij de gedenkwaardige gebeurtenissen op de berg Sinaï, kreeg Israël verschillende bijkomende mitsvot. We zijn er trots op dat we betrokken zijn geweest bij een direct gesprek met God en dat we het woord van God aan de hele mensheid hebben gebracht. Toch mogen we nooit vergeten dat de rest van de wereld niet op een "lager niveau" staat, ook al zijn zij niet verplicht tot de extra opdrachten die Israël aanvaard heeft.
Wat is de essentie van de Zeven Mitsvot? Daar zullen we het over hebben in de volgende les van deze reeks. Maar eerst wil ik wat dieper ingaan op het hierboven genoemde 'tweede' geheim - dat slechts één God de wereld heeft geschapen.
De wereld kan gezien worden als een driehoek, met de Schepper bovenaan de top en twee verschillende mensen op de andere twee hoekpunten. De twee geschapen mensen concurreren met elkaar omdat elk egoïstisch probeert om voor zich alle overvloed te bemachtigen die de Schepper hem kan geven.
De waarheid is dat ieder mens al het goede zou moeten krijgen dat de Schepper aan Zijn wereld heeft gegeven, wat op veel plaatsen algemeen bekend is geworden. Hoe iedereen al deze overvloed kan krijgen, ligt in de erkenning dat het andere schepsel naast je, ook een schepping is van dezelfde Schepper die hem maakte!
De liefde die iemand toont aan degene naast hem aan de basis van de driehoek is een uitdrukking van de liefde voor de Schepper, aangezien ons geleerd is dat de hele mensheid geschapen is naar het beeld van de Almachtige (zie Genesis 1,27). Elke ontmoeting die we hebben met 'een ander' kan gezien worden als een ontmoeting met de 'schaduw' van de Schepper (merk op dat 'tzel,' - 'schaduw', een deel is van het woord 'tzelem,' of beeld).
Elk uur van elke dag worden we getest door te kijken hoe we omgaan met andere mensen. We kunnen contact hebben met een buschauffeur, een postbode, een bankbediende, een buurman of een familielid. In elke ontmoeting met een ander persoon, ontmoeten we de essentie van de Schepper in hen. Inderdaad zijn we ons daar maar soms openlijk van bewust. Daarom zijn onze levens lang genoeg om te leren hoe we op de juiste manier moeten handelen. Wij zullen het hierover later hebben.
Laten we terugkeren tot Abraham en zijn rol. Hij onthulde het geheim van het behoud van onze band met de Schepper, die ons allen liefheeft en ons overvloed verschaft - de hele wereld. Het enige dat nodig is, is dat we in vrede leven met onze naaste, dat we de 'ander' een plaats geven zoals we die voor onszelf willen, en dat we elkaar helpen in een vruchtbaar partnerschap. We mogen nooit een relatie hebben zoals die van Kaïn en Abel, die begonnen te ruziën over hun positie in de wereld zodra het duidelijk werd dat ze er waren om te delen.
Welke praktische stappen kunnen we nemen om ervoor te zorgen dat dit gebeurt? Welke acties moeten we ondernemen (welke mitsvot moeten we uitvoeren) om dit begrip in ons dagelijks leven binnen te brengen.
Meer hierover in onze volgende les.
Shalom, en groeten uit het Land Israël.
Rabbi Chaim Goldberg
Jeruzalem
Klik hier voor de volgende les - Wat ieder mens moet weten
